|
Stajyerlere yapılan
ödemelerin gelir vergisi ve sigorta primleri
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun 18. maddesine
göre; yirmi ve daha fazla personel çalıştıran
işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde
beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere, mesleki
ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri
eğitim yaptırır. Öğrenci sayısının tespitinde kesirler
tama iblağ olunur. İşletmelerdeki personel sayısının
tespitinde her yılın ocak ayı, yaz mevsiminde faaliyet
gösteren işletmelerde temmuz ayı esas alınır. Beceri
eğitimi uygulamasına da öğretim yılı başında başlanır.
Kanun maddesinde belirtilmiş olan mesleki ve teknik okul
ve kurum; "mesleki ve teknik alanda, diplomaya götüren
orta öğretim kurumları ile belge ve sertifika
programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün
ve yaygın eğitim-öğretim kurumları" olarak
tanımlanmıştır.
Öte yandan, SSK 16. nolu Genelge'nin "Stajyer
öğrenciler" başlıklı bölümünde stajyerlik; "gördükleri
eğitim icabı tatbiki öğrenime zorunlu bulunan
öğrencilere verilen bir sıfattır" şeklinde
tanımlanmaktadır. Yine aynı Genelge'nin ilgili
bölümünde; "Bir öğrencinin stajyer sayılabilmesi için
eğitim yaptığı müessesenin statüsünde mecburî staj şartı
bulunması ve okul tarafından bir işyerine tatbiki
eğitimini yapmak üzere belirli bir süre gönderilmesi
icabetmektedir. Öğrencilerin okumakta oldukları eğitim
müesseselerinin (fakülte, yüksek okul, meslek okulu gibi
veya burs gibi yardımlarla tahsil imkânı sağlayan resmî
veya özel müesseselerin) yönetmelikleri veya burs
şartları gereğince işyerlerinde mecburî staja tâbi
tutulan öğrenciler ve milletlerarası teknik stajyer
öğrenci mübadelesi esasları gereğince Türkiye'ye gelen
yabancı uyruklu öğrenciler, bu stajları müddetince bir
ücret almış olsalar dahi, işyerlerindeki çalışmaları
serbest irade beyanı ile değil, ilgili eğitim
müesseselerinin statülerinden doğan bir mecburiyete
dayandığı cihetle, hizmet akdi ile bağlılık bahis konusu
olamayacağından, sigortalı sayılmamaları gerekmektedir.
Ancak bahse konu eğitim statülerinde belirtilen staj
müddetinden fazla olan çalışmalar sigortalılığı
gerektirir. Diğer taraftan, eğitim imkânı sağlayan
müessese, eğitim statüsü gereği tatbiki stajın dışında
öğrenciyi kendi işyerinde stajyer sıfatıyla de olsa
çalıştırdığı takdirde, bu öğrenciler sigortalı
sayılacaklardır" denilmektedir.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu'nun 5. maddesinin (b) bendinde açıklandığı üzere;
hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte 3308 sayılı
Meslekî Eğitim Kanunu'nda belirtilen aday çırak, çırak
ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında
iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigortası;
meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri
sırasında zorunlu staja tâbi tutulan öğrenciler hakkında
ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır.
Bu bentte adı geçenler yine aynı kanunun 4. maddesinin
(a) bendine göre; "Hizmet akdi ile bir veya birden fazla
işveren tarafından çalıştırılanlar" olarak kabul
edileceklerdir. Ayrıca adı geçen kanunun 7. maddesine
göre sigortalılığın başlangıç tarihi mesleki eğitim ve
zorunlu staja başladıkları tarihtir.
Sigortalı olarak çalıştırılan stajyer öğrencilere ait
kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık
sigortası primlerini 5510 sayılı kanun 87. maddesinin
(e) bendine göre aday çırak, çırak ve işletmelerde
meslekî eğitim görenler ile meslek liselerinde zorunlu
staja tâbi tutulan öğrenciler için Milli Eğitim
Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri
okullar, yüksek öğrenim sırasında zorunlu staja tâbi
tutulan öğrenciler için öğrenim gördükleri yüksek
öğretim kurumu ödemekle yükümlüdür.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun 25. maddesine
göre; işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenci, aday
çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin % 30'undan
aşağı ücret ödenemez ve aday çırak, çırak ve öğrencilere
ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır. Fakat,
Gelir Vergisi Kanunu'nun 23 maddesinin 12. bendine göre;
Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu'na tabi çırakların
asgari ücreti aşmayan ücretleri gelir vergisinden
istisna tutulmuştur.
Yukarıda açıklanan yasal düzenlemelerden anlaşılacağı
üzere; mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu
öğrencilerinin staj yaptıkları dönem boyunca
sigortalılıkları ilgili okullar tarafından yerine
getirilmektedir. Dolayısıyla, işverenin söz konusu
öğrenciler için sigorta ile ilgili olarak herhangi bir
işlem yapmalarına gerek bulunmamaktadır. Söz konusu
öğrencilere ödenecek olan ücretler üzerinden ise, gerek
GVK'nun 23'üncü maddesi gerekse 3308 sayılı kanununun
25'inci maddesi uyarınca gelir ve damga vergisi
hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır. Söz konusu ücret
tutarlarının asgari ücretin üzerinde olması durumunda
ise, gelir ve damga vergisine tabi olacaktır.
Ancak, fakülte, yüksek okul, meslek yüksek okulu gibi
öğrenim kurumları öğrencilerinden eğitim yaptığı kurumun
statüsünde mecburi staj şartı bulunan ve bir işyerine
uygulamalı eğitimini yapmak üzere okul tarafından
belirli bir süre gönderilen stajyerlere bu stajları
süresince herhangi bir ücret ödeme yükümlülüğü
bulunmamasına rağmen, bu sürede herhangi bir ücret
verilmesi halinde, bunlara verilen ücretler için vergi
istisnası uygulanmayacaktır. Dolayısıyla, bu durumdaki
stajyerlere ödenen ücretlerden gelir ve damga vergisi
kesintisi yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan,
işyerlerindeki çalışmaları ilgili eğitim kurumlarının
statülerinden doğan bir zorunluluğa dayandığından,
stajyer ile staj yaptığı işveren arasında hizmet akdi
ile bağlılık söz konusu olamayacağından, bu stajyerler
SSK kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
Özetle, staj zorunluluğu bulunan yüksek okul
öğrencilerine staj süresi boyunca ücret ödemesi
yapılması durumunda, söz konusu ücretler üzerinden gelir
vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılacak, sigorta
primi ise hesaplanmayacaktır.
Diğer taraftan bağlı bulundukları eğitim kurumlarının
statüsünde mecburi staj şartı bulunmayan öğrencilerin
staj yapmaları veya söz konusu statülerde yer alan
sürelerden daha uzun bir süre için staj yapmaları
halinde, bunların normal çalışan gibi değerlendirilerek
sigortalı sayılmaları ve ödenen ücretler üzerinden gelir
ve damga vergisi ile sigorta primi kesilmesi
gerekmektedir.
Akif AKARCA
Dr.Mehmet ŞAFAK
akif.akarca@alfaymm.com
05.11.2009 |
