|
İŞVERENLER AÇISINDAN İDARİ PARA CEZASININ İNCELENMESİ
I- GİRİŞ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu’nun 102. maddesi Kurum’ca verilecek idari para
cezalarını düzenlemiştir. Ayrıca SSİ Yönetmeliği’nde de
Kanun’un 102. maddesinde belirtilen bu hususların hemen
hemen tekrar edilmesi suretiyle açıklanmıştır.
Bu makalede İdari para cezalarının işverenler ile ilgili
kısmı ele alınmış ve bu husustaki fıkraları
incelenmiştir. Bunların dışında birde maddenin
düzenlenmesi ile ilgili öneriler ve 01.10.2008 öncesi
506 sayılı Kanun döneminde işlenen fiiller ile ilgili
uygulamanın nasıl olacağı hususundaki görüşler
açıklanmıştır.
II- İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ
İLE İLGİ İDARİ PARA CEZASI
5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrası
gereği işverenler, çalıştırdığı işçileri işe girdiği
tarihten önce Kurum’a bildirmekle yükümlüdür. Süresinde
bildirilmeyen işçiler için 1 asgari ücret tutarında
İdari Para Cezası uygulanır. İnşaat, Balıkçılık ve Tarım
işyerlerinde işe girenlerin aynı gün bildirilmesi
gerektiğinden, İPC işe giriş tarihini takip eden gün
doğacaktır.
İşe giriş bildirgesi süresi dışında; mahkeme kararı,
denetim elemanlarının tespiti veya diğer kamu idareleri,
kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, bankalar veya döner
sermayeli kuruluşların verdiği bilgilere istinaden
verilmiş ise, İPC asgari ücretin 2 katı tutarında
uygulanır. Ancak işyeri esas alınmak suretiyle bu
kurumlar tarafından bir yıl içinde yeniden İPC
uygulanmasını gerektirecek sigortalı bildirilmediğinin
tespiti halinde ceza asgari ücretin 5 katı olarak
uygulanacaktır.
III- İŞYERİ BİLDİRGESİ
İLE İLGİLİ İDARİ PARA CEZASI
5510 sayılı Kanun’un 11. maddesi gereği, işveren
sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte işyeri
bildirgesi düzenlemek zorundadır.
Ancak;
- Yeni kurulan şirketin çalışan işçi sayısı ile işe
giriş tarihlerini ticaret sicil memurluklarına
bildirmesi halinde bunun Kurum’a yapılmış olarak kabul
edilerek bu bildirimin 10 gün içinde Ticaret Sicil
Memurluğunca Kurum’a bildirme zorunluluğu vardır.
Ticaret sicil memurluğunun 10 gün içinde Kurum’a
bildirimde bulunmaması halinde her bir bildirim (işyeri)
için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.
- Şirketin nevi değiştirmesi, birleşmesi veya diğer bir
şirkete katılması halinde 10 gün içinde,
- İşyerinin başka bir işverene devredilmesi halinde,
devir tarihinden itibaren 10 gün içinde,
- İşyerinin bir ilden başka bir ile nakledilmesi
halinde, nakil tarihinden itibaren 10 gün içinde,
- Adi şirketlerde yeni ortak alınması halinde yeni
ortağın alındığı tarihi takip eden 10 gün içinde,
- İşyerinin miras yolu ile intikal etmesi halinde,
mirasçıların ölüm tarihini takip eden 3 ay içinde
işyeri bildirgesi düzenlemek zorundadırlar.
Bu süreleri geçirenler için, bilanço esasına göre defter
tutan işverenlere asgari ücretin 3 katı, diğer
defterleri tutmak zorunda olan işverenler için asgari
ücretin 2 katı ve defter tutmak zorunda olmayan
işverenler için asgari ücret tutarında idari para cezası
uygulanır.
IV- AYLIK PRİM VE HİZMET
BELGESİ İLE İLGİLİ İDARİ PARA CEZASI
5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinde işverenlerin 1 ay
içinde 4 ve 5. maddeye tabi çalıştırdıkları sigortalılar
ile Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi sigortalılara
ait SSİ Yönetmeliği’nin 109 ve 110. maddelerinde
belirtilen APHB ve SGDP belgelerini en geç müteakip ayın
23.ünde verme zorunluluğu getirilmiştir.
Sigortalılar ile ilgili APHB ve SGDP’nin Kurum’ca
belirlenecek şekilde veya belirlenen bu süre içinde
verilmemesi halinde idari para cezası uygulanır.
Bu ceza;
- Belgenin asıl olması halinde asgari ücretin 2 katını
geçmemek üzere, belgede kayıtlı her bir sigortalı için
aylık asgari ücretin 1/5i,
- Belgenin ek olması halinde asgari ücretin 2 katını
geçmemek üzere, belgede kayıtlı her bir sigortalı için
aylık asgari ücretin 1/8i,
- Ek belgenin Kurum’ca re’sen düzenlenmesi halinde
asgari ücretin 2 katını geçmemek üzere, belgede kayıtlı
her bir sigortalı için aylık asgari ücretin 1/2si,
- Belgenin mahkeme kararı, denetim elemanları, bankalar,
döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleriyle kanunla
kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve
belgelerden Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirilen
sigortalılarla ilgili olması halinde, ek ve asıl ayırımı
yapılmaksızın aylık asgari ücretin 2 katı tutarında
uygulanır.
Bu düzenlemeyi irdelediğimizde;
İPC uygulanacak belgenin asıl olması halinde 10 işçiye
kadar işçi çalıştıran işyerlerine avantaj sağlandığı,
Ek belge ile ilgili 16 işçiye kadar işçi çalıştıran
işyerlerine avantaj sağlandığı,
Re’sen düzenlenmesi halinde de 4 işçiye kadar işçi
çalıştıran işyerleri için bir avantaj sağlandığı tespit
edilmektedir.
Belgenin mahkeme kararı, denetim elemanları, bankalar,
döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleriyle kanunla
kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve
belgelerden Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirilen
sigortalılarla ilgili olması halinde her hangi bir
esneklik sağlanmamıştır.
Bu düzenlemenin sağlıklı bir kritere dayanmadığı, asıl
bildirge ile ilgili 10 işçiye kadar işçisi olan
işyerlerine bir avantaj sağlanırken, ek bildirge için
16, re’sen düzenlenen ek bildirge için 4 işçi çalıştıran
işyerlerine avantaj sağlanması, kurallara riayet etmeyen
ve çalıştırdığı sigortalıları Kurum’a bildirmeyip
mahkeme kararı, denetim elemanlarının tespiti ve benzeri
sebeplerle tespit edilen işverenlerin cezalandırılması
amaçlanmış ise, İPC’nin asgari ücretin 3 katı, 4 katı
veya tekerrür halinde daha ağır bir müeyyide konması
gerekmekte iken, küçük işyerlerine sağlanan belgede
kayıtlı işçi sayısına göre esnek İPC uygulamasının devam
ettirilmesi daha sağlıklı olurdu. Bu fıkra ile İPC’de
sadece küçük işyerlerine sağlanan avantaj
kaldırılmıştır.
V- KAYIT VE BELGELER İLE
İLGİLİ İDARİ PARA CEZASI
1- Kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle İdari
Para Cezası
Kurumun denetim ve kontrolle görevli yetkililerinin
işyerine ait defter ve belgeleri istemeleri halinde 15
gün içinde ibraz etmeleri gerekir. Bu süre içinde ibraz
edilmemesi halinde;
- İşveren bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü
ise asgari ücretin 12 katı,
- Diğer defterleri tutmakla yükümlü ise asgari ücretin 6
katı,
- Defter tutmakla yükümlü değilse, asgari ücretin 3 katı
tutarında, İPC uygulanır.
2- Kayıt ve belgelerin geçersizliği ile ilgili İdari
Para Cezası:
5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin e fıkrasının 4.ve
5. maddeleri ile SSİ Yönetmeliği’nin 111. ve 112.
maddelerinde geçersizlik halleri düzenlenmiştir.
Bunlar;
a- Geç tasdik edilen defterin, tasdik tarihinden önceki
kısmı,
b- İşçilik ücretlerinin işlenmediği, eksik veya fazla
işlendiği aylar,
c- İşyerinde çalışmadığı tespit edilen kişiler ile
ilgili ücretin ilişkin olduğu aylar,
d- SPEK’ın tespitine imkan vermeyecek şekilde usulsüz,
karışık veya noksan tutulmuş aylar,
e- Herhangi bir aya ait ücretin, dahil olduğu hesap
dönemine işlenmemiş olduğu ay,
f- Asgari işçilik uygulaması sonucu, re’sen tahakkuk
yapılan aylar,
g- Durum tespiti, kamu kurum ve kuruluşları ve benzeri
kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelere
istinaden çalıştığı tespit edilen sigortalıların ücret
tediye bordrosunda isminin bulunmadığı ve ücretinin
farklı olduğu aylar,
h- Tasdikli defterin dolması nedeniyle tasdiksiz
sayfalara kaydedilen aylar,
i- 102. maddenin e fıkrasının 5 numaralı bendinde ve SSİ
Yönetmeliği’nin 112.maddesinde Ücret Tediye Bordrosunda
bulunması gereken hususlar sayılmış olup, bu hususlardan
herhangi birinin veya birkaçının eksik olması durumunda
o aya ait ücret tediye bordosu geçerli sayılmaz
yukarıdaki geçersizlik halleri için aylık asgari ücretin
yarısı tutarında idari para cezası uygulanır (kayıt
ibraz edilmeme cezasını geçmemek üzere).
Ayrıca, tasdiksiz tutulmuş defterler için, tutmak
zorunda olduğu defterin türüne göre asgari ücretin 12 ya
da 6 katı idari para cezası uygulanır, Birde bilanço
esasına göre defter tutulması gerekirken işletme esasına
göre defter tutulan aylar için asgari ücretin 12 katı
idari para cezası uygulanır.
VI- AYLIK PRİM VE HİZMET
BELGESİNİN ASILMAMASI İLE İLGİLİ İDARİ PARA CEZASI
İşveren, aylık prim ve hizmet belgesini: Kurum’a
verilmesi gereken son günü takip eden günden başlanarak,
müteakip belgenin verilmesi gereken son gününe kadar
sigortalıların görebileceği bir yere asmak zorundadır.
Asmayan işverene asgari ücretin 2 katı tutarında idari
para cezası uygulanır.
VII- İDARİ PARA CEZASI İLE İLGİLİ İNDİRİMLER VE
ZAMANAŞIMI
Mahkeme kararı ve kurumun denetim elemanları ve benzeri
tespitleri dışında APHB’nin yasal süresi geçirildikten
sonra işverence kendiliğinden verilen İşe Giriş ve
İşyeri bildirgesi ile ilgili İPC 2/3 oranında uygulanır.
Tebliğ tarihinden itibaren Kurum’a itiraz edilmeden
peşin ödenmesi halinde İPC’nin 3/4’ü tahsil edilir.
İPC fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıllık
zamanaşımına tabidir. 506 sayılı Yasa’da bu süre 5 yıl
idi, dolayısıyla 01.10.2008 tarihinde 5 yıllık
zamanaşımı süresi dolmayan 2003 ve müteakip yıllar kayıt
ve belgelerinin 10 yıl saklanması zorunludur.
VIII- SONUÇ
- Mülga 506 sayılı Kanun’un yürürlükte olduğu döneme ait
bir fiil için idari para cezası, 5510 sayılı Kanun’un
102. maddesindeki idari para cezasından daha fazla ise,
Ceza Hukukunun genel prensibi gereği, failin lehine olan
kanunun geçmişe uygulanması, ilkesi gereği daha az olan
idari para cezasının uygulanması gerektiği görüşündeyim.
- İdari para cezasında; 01.10.2008 tarihinde 506 sayılı
Yasa’da belirtilen 5 yıllık zamanaşımı süresi
dolmayanlar ile ilgili 01.10.2008 tarihinden itibaren
zamanaşımına girmemiş olması halinde, 5510 sayılı
Yasa’da belirtilen 10 yıllık zamanaşımı süresi geçerli
olacaktır. Burada önemli olan 2002 yılı kanuni
defterinin 1.10.2008 den önce zamanaşımına girmesi
nedeniyle işverenlerin bunu imha ettiği düşünülerek, bu
tarihten sonraki kanuni defter ve belgelerinin 506
sayılı yasa gereği 5 yıllık zamanaşımı dolmadığından,
henüz imha edilmeyen kayıt ve belgelerin zamanaşımı
süresinin 10 yıla çıkması nedeniyle 2003 yılından
itibaren 10 yıllık zamanaşımı söz konusudur, Bu yüzden
2003 yılından itibaren. işverenlerin kayıt ve belgeleri
10 yıl boyunca saklamaları gerekmektedir.
- İdari para cezalarında 2 indirim söz konusudur.
Bunlardan birisi 15 gün içinde ödenmesi halinde %25’lik
erken ödeme indirimi, diğeri de İşe Giriş bildirgesi ve
İşyeri bildirgesi ile ilgili idari para cezalarının
ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde 1/3’lük
indirimdir. Bu durumda 1/4 ve 1/3 lük indirimlerin
toplamı 7/12 etmektedir. Bunun da manası %58,5’lik
indirimdir. Bir başka anlatımla bu iki indirimden
yararlanan işveren, idari para cezasının % 41,5’ini
ödemek suretiyle borcunu kapatabilecektir.
Bu konuda uygulama 1/3 indirim yapıldıktan sonra kalana;
1/4 indirim uygulamak suretiyle toplam %50 indirim
olacaktır. Öncelikle idari para cezasının tebliği
gerekir, yukarda belirtilen iki husus ile ilgili İPC 1/3
indirilerek tebligat gönderilecek ve bu 1/3 indirimli
İPC’nin da peşin ödenmesi halinde 1/4 indirim daha
uygulanacak, dolayısıyla toplam %50 indirim söz konusu
olacaktır.
- Ayrıca son olarak da Aylık Prim ve hizmet belgesinin
geç verilmesi ile ilgili küçük işyerlerine bazı
avantajlar sağlamak istenirken bunun ölçüsünün ne olduğu
belli olmamakla beraber, bazı durumlarda da küçük
işverene hiç avantaj sağlanmamıştır, oysa bu
düzenlemenin daha gerçekçi temellere oturtulması ve
kıstas olarak alınan küçük işverenin belirlenerek, aynı
sayı esas alınmalıdır. Örneğin asıl APHB için 10 işçiye
kadar işçi çalıştıran işyerine avantaj sağlanırken, ek
APHB için 16 işçiye kadar işçi çalıştıran işyerine
avantaj sağlanmıştır. Bazı durumlarda 4 işçiye kadar
çalıştıran işyerine avantaj sağlanırken, bazı durumlarda
da hiç avantaj sağlanmamıştır.
- 4/b’li, eski adıyla Bağ-Kur’lu olanların da yasada
belirtilen sürelerde, meslek kuruluşlarına, vergi
dairesine ve esnaf sicil memurluğuna bildirim yapma
zorunluluğu getirilmiş ve bu kuruluşlara idari para
cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu kurum ve
kuruluşlar ile tüzel kişilerin idari para cezasına
girmemeleri için dikkat etmeleri gerekir.
5510 sayılı Yasa’nın 8 ve 9. maddeleri ile 01.10.2008
tarihinden itibaren, kendi mevzuatına göre kayıt ve
tescil eden meslek kuruluşlarına, vergi dairesine ve
esnaf sicil memurluğuna işe giriş bildirgesi ile SGK’ya
bildirim zorunluluğu getirildiğinden; 102/g fıkrası
uyarınca, süresinde bildirim yapılmamsı halinde, idari
para cezası uygulanacaktır.
Ali TERZİOĞLU
SGK Başmüfettişi
Kaynak:
Yaklaşım dergisi
04.02.2009 |
