|
Değeri düşen -miadı dolan mallarda
KDV düzeltilmeli mi?
Değerli okurlar,
bildiğiniz gibi yazılarımda olabildiğince teknik
detaylara girmeden bilgilendirme gayreti içindeyim.
Bugün üzerinde duracağım konu ile ilgili olarak bakanlık
görüşleri ve yargı kararlarına da yer verme gereği
doğduğundan biraz bu yaklaşımımın dışına çıkmış
olabilirim.
Bazı incelemelerde bakanlığın çok sayıda yazılı görüşüne
ve yargı kararlarına rağmen değeri düşen/miadı dolan
mallarla ilgili yüklenilen KDV'nin düzeltilmesi
gerektiğinden bahisle tarhiyatlara gidildiğine şahit
oluyoruz.
1. Zayi olan mal, hangi maldır?
Bilindiği üzere Katma değer Vergi Kanunu'nun 30.
maddesine göre zayi olan malların KDV'sinin düzeltilmesi
gerekmektedir. Bu maddeden hareketle uygulamada değeri
düşen veya miadı dolan mallarla ilgili olarak da daha
önce indirim konusu yapılmış KDV'nin düzeltilmesi
(indirimin iptal edilmesi/aynı tutar kadar KDV
hesaplanması) gerektiği ileri sürülmektedir. Oysa bu
durumlarla kanundaki düzenlemenin farklı olduğu
düşüncesindeyim.
Zayi olma, kelime anlamı itibariyle ziyaa uğrama, yok
olma, yitme, ortadan kaybolma, gözden kaybolma
anlamındadır. Bu tanımlamadan hareketle, zayi olma
kavramının ortada bulunmayan, yok olan, nereye gittiği
bilinmeyen mallar için kullanılması, doğru olacaktır.
Teknolojik değişimler nedeniyle ekonomik değerini
yitiren mallar, malın kullanım(ekonomik) ömrünün
tükenmesi, miadın (tüketilebilme süresinin)
dolması,Tüketicinin Korunmasına ilişkin hükümler
çerçevesinde değiştirilen iade alınan mallar gibi zayi
olma kapsamında değerlendirilemeyecek çok sayıda durum
mevcuttur.
Vergi Hukuku yönünden zayi kavramından ne anlaşılması
gerektiği yönünde ise genel sözlük tanımının yanı sıra,
literatürde oluşmuş bazı görüş ve tanımlara bakmakta
yarar olacaktır.
· Gelir İdaresi Başkanlığı Daire Başkanı Mehmet Ali
Özyer'in Görüşü
"…Zayi olma, ise malın sahibinin iradesi dışında elinden
çıkmış olmasını ifade eder. Zayi olma durumunda fiziken
mevcut olan bir mal bulunmamaktadır…." (Mehmet Ali Özyer
- Değerleme Açısından Fire ve Zayi Olma, Vergi Dünyası,
Sayı 203, Temmuz 1998)
· Gelirler Kontrolörü Yasef Pehlivan'ın Görüşü
"…Gerek kanun gerekçesinde ve gerekse madde metninde
"zayi olma" kavramı tanımlanmamış olduğu gibi, konuya
ilişkin yayımlanan genel tebliğlerde de bu yönde bir
açıklamaya yer verilmemiştir.
Dolayısıyla "zayi olma" kavramının tanımının verilmeyişi
nedeniyle, bu uygulamada bir sorun olarak ortaya
çıkmaktadır. Acaba, zayi olma fiziki yok olmak mı, yoksa
değer olarak sıfır "o" değerli hale gelmek mi?
Zayi olma kavramından her halükarda, fiziki bir varlığın
iradi veya irade dışındaki nedenlerle tamamen yok olması
anlamına gelmesi anlaşılmalıdır. Yoksa "zayi olma"nın
bir değer kaybı olarak anlaşılmak istenilmesinde
uygulamadaki yanlışlıklar bir başka boyutu ile karşımıza
çıkacaktır…." (Yasef Pehlivan, Maliye ve Sigorta
Dergisi, Nisan 2003)
Tüm bu yaklaşım ve tanımlamalar sonrasında, zayi olma
kriterlerini şu şekilde belirleyebiliriz:
- Muhafazası mükellefin sorumluluğunda bulunduğu halde
mükellefin elinden rızası dışında çıkan,
- Fiziksel olarak ortadan yok olan,
- Başkalarınca çalınan, gasp edilen, imha edilen
mallar, zayi maldır. Bu tanım gereği de, örneğin soyguna
uğrayan kuyumcunun yitirdiği malların ya da sel
nedeniyle, deprem nedeniyle yiten veya nerede olduğu
konusunda mükellefin bir savunması olmayan malların zayi
olduklarını söylemek mümkündür.
Tüketiciyi Koruma Kanunu kapsamında iade alınan, miadı
dolan veya teknolojik sebeplerle değeri düşen malların
zayi olan mal kapsamında değerlendirmesinin mümkün
olamayacağını düşünmekteyiz.
2. Kıymeti Düşen Mallar'ın "Zayi Olan Mal" Olarak
Değerlendirilemeyeceğine İlişkin Emsal Mukteza ve
Danıştay Kararları
Artık müstakar hale gelen yargı kararlarında ve Mali
İdare görüşlerinde, kullanım süresi geçmesi ya da teknik
nedenlerle kullanılamayacak olan ve değeri düşen
malların zayi mal olarak nitelendirilemeyeceği ve söz
konusu mallar için yüklenilen katma değer vergilerinin
indirim konusu yapılabileceği açıkça vurgulanmıştır .
· Danıştay 9. Dairesi'nin E.2002/ 3313 K. 2004/4389
sayılı kararı
"….kullanım süresi dolan ilaçlar için takdir komisyonuna
başvurarak değer belirlettiği (0 TL ) ve yine idarenin
bilgisi ve gözetimi dahilinde söz konusu ilaçları imha
ettirdiğinin tartışmasız olduğu, ilaçların ekonomik
değerinin kalmadığı ve imhasının zorunluluk arz ettiği,
bu nedenle kullanım süresi dolan ve değer tespit
ettirilerek idarenin huzurunda imha ettirildiği
anlaşılan ilaç girdileri için ödenen katma değer
vergisinin anılan yasanın 30/c maddesindeki zayi olan
mal kavramı içinde değerlendirilemeyeceğinden
indirilmesinin yerinde olduğu gerekçesiyle kabul eden 6.
Vergi Mahkemesi'nin 4.03.2002 tarih ve 2002/526 sayılı
kararının onanmasına…"
· Maliye Bakanlığı gelir İdaresi Başkanlığı'nın
28.01.2002 tarihli ve B.07.0.GEL.0.52/5201-134/4013
Sayılı Özelgesi
"…kullanım süresi geçmesi nedeniyle bir komisyon
nezaretinde imha edilen ilaçların, zayi olan mallar
kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Dolayısıyla, imha edilen söz konusu ilaçların alış
faturalarında gösterilen katma değer vergisinin indirim
konusu yapılabileceği tabiidir."
· Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı'nın
09.04.2009 tarih ve 11744 Sayılı Muktezası
"...Bu durumda, teknik servis raporu sonucu
değiştirilmesine karar verilen bilişim ve elektronik
ürünlerinin takdir komisyonunca takdir edilecek emsal
bedeli ile malların maliyet bedeli arasındaki tutara ait
KDV 'nin indirim konusu yapılacağı tabidir.
Ayrıca, satış imkânı kalmayan ve son kullanma tarihi
geçen pillerin emsal bedelinin takdir komisyonunca "0"
olarak tespit edilmesi ve " Atık Pil ve Akümülatörlerin
Kontrolü Yönetmeliği" kapsamında imha edilmesi zayi olan
mallar kapsamında değerlendirilemeyeceğinden bu
ürünlerin alış faturalarında gösterilen katma değer
vergisinin de indirim konusu yapılması mümkün
bulunmaktadır…"
- Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın
18.06.2007 tarih ve 54853 sayılı Muktezası
… hasarlı olmaları nedeniyle takdir komisyonlarınca
hurda bedeli belirlenen ve bu değer üzerinden satışa
konu edilebilen kıymeti düşen mallar "zayi olan mal"
olarak değerlendirilemeyeceğinden, söz konusu mallar
için yüklenilen katma değer vergisinin Katma Değer
Vergisi Kanunu'nun 29 ve 34. maddelerinde belirlenen
şartlar dahilinde indirim konusu yapılabileceği
tabidir…"
Zeki GÜNDÜZ
Dünya/02.09.2009 |
