|
Uzlaşma, düzeltme
konusu olabilir mi
Vergi Usul Yasası'nın uzlaşma ile ilgili ek birinci
maddesinde yer alan düzenleme uyarınca; mükellef
tarafından ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen
vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezalarının
tahakkuk edecek miktarları konusunda belli hallerin
varlığında idare ile mükellef uzlaşabilmektedir. Buna
göre;
* Vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin kanun hükümlerine
yeterince nüfuz edilememiş olunması,
* Vergi Usul Yasası'nın 369'uncu maddesinde hükme
bağlandığı üzere;
- Yetkili makamların mükellefin kendine yazı ile yanlış
bilgi verilmiş olmaları,
- Bir hükmün uygulanma tarzı hususunda yetkili
makamların görüş ve kanaatini değiştirmiş veya hukuka
ait bir içtihadın değişmiş olması,
* Vergi Usul Yasası'nın 116'ncı maddesinde tanımı
yapılan şekilde vergiye müteallik hesaplarda veya
vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere
fazla vergi istenmesi veya alınması, bu durumun hesap
hatalarından (VUK. Madde: 117) veya vergilendirme
hatalarından kaynaklanması (VUK. Madde: 118) hallerinde
idarenin mükellefle hukuken uzlaşması mümkün
bulunmaktadır.
Uzlaşma istemi vergi ihbarnamesinin tebliğ tarihinden
itibaren 30 gün içinde yapılabilir. Uzlaşmanın vaki
olmaması hallerinde mükellef veya ceza muhatabı tarh
edilen vergiye veya kesilen cezaya, uzlaşmanın vaki
olmadığına dair tutanağın kendisine tebliğinden itibaren
genel hükümler dairesinde vergi mahkemesi nezdinde dava
açabilmektedir. Bu bağlamda da dava açma müddeti bitmiş
veya on beş günden az kalmış ise bu müddet tutanağın
tebliğ tarihinden itibaren on beş gün olarak uzar.
Vergi Usul Yasası'nın uzlaşma ile ilgili ek 6'ncı
maddesi uyarınca mükellef veya adına ceza kesilen
nezdinde uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar
hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikâyette
bulunamaz.
Tarhiyat öncesi uzlaşmada da uzlaşmaya varılması halinde
tutanakla tespit edilen husus hakkında dava açılamaz ve
hiçbir mercie şikâyette bulunmak mümkün değildir.
Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilmemiş veya uzlaşma
müzakeresinde (görüşmesinde) uzlaşmaya varılamaması
halinde mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin
tarhından veya cezanın kesilmesinden sonra uzlaşma talep
edemezler.
Uygulamada bazı hallerde yapılan uzlaşmadan veya
uzlaşmaya bağlı ödemelerin yapılmasından bir süre sonra,
vergiye esas alınan matrahın tespitinde hatalı
işlemlerin yapıldığı veya matraha esas alınan rakamsal
veriler de hata yapıldığı, vergilendirme konusuna
girmeyen işlemlerin dikkate alınmadığı gibi hallerin
varlığı tespit edilebilmektedir.
Böyle bir durumda uzlaşmanın yapılmış bulunması, bunun
sonucunda da mükellefin mevcut yasal düzenlemeler
çerçevesinde hiçbir başvuru hakkının bulunmadığını
dikkate alarak konunun (uzlaşmanın) tam anlamı ile
kesinleşmiş ve değiştirilemez olduğunun kabullenilmesi
mi gerekeceği hukuki açıdan tartışma konusu olmaktadır.
Vergi Usul Yasası'nın 125'inci maddesi gereği olarak
"Vergi Mahkemesi, bölge idare mahkemesi ve Danıştay'dan
geçmiş olan muamelelerde vergi hataları bulunduğu
takdirde, bu hatalar yargı kararları kesinleşmiş olsa
bile" düzeltme konusu yapılabilmektedir.
Yukarıda belirttiğimiz yasa maddesi, yargı kararlarında
dahi eğer varsa vergi hatalarına dayalı bir yanılgının
sonradan fark edilmesi halinde düzeltme yapılabilmesine
olanak sağlanmıştır. Söz konusu hatalar hakkında anılan
yargı mercileri tarafından düzeltmeye yönelik bir karar
verilmemiş bulunuyorsa, bu kararın dahi düzeltme konusu
yapılması mümkün bulunmaktadır.
Böyle bir durumda; hukuken mükellefle idare arasında
daha önce uzlaşma konusu yapılan bir vergilendirme
olayı, bilahare uzlaşma konusu matrahın tespitinde vergi
hatası veya hataları olduğu tespit edilmişse, bu durumun
dahi düzeltilmesi mümkün olabilmektedir.
Gerçekte yasal tanımlamadan da anlaşılacağı üzere vergi
hatası, vergiye müteallik hesaplarda veya
vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız veya
eksik vergi istenmesi ve alınmasıdır. Böyle bir durumun
varlığında düzeltme işlemleri idarece re'sen
yapılabildiği gibi, mükellefin istemi üzerine de
yapılabilmektedir. Vergi Usul Yasası düzeltme kapsamında
yargı kararlarını da almış bulunmaktadır.
Vergi Usul Yasası'nın 125'inci maddesi vergi hatası
bulunan yargı kararlarının düzeltme konusu yapılmasına
olanak sağlarken uzlaşma aşamasında yapılan
hesaplamalarda vergi hatasının veya hatalarının
bulunması halinde bu tür hataları hesaplamalara dayalı
uzlaşma işlemlerinin düzeltme kapsamı dışında
bırakılması düşünülemez.
Uzlaşmaya esas alınan miktar üzerinden yapılan
indirimler veya kesilen cezalarla ilgili uzlaşmalarda,
gerek vergilendirme ile ilgili işlemler ve gerek kesilen
cezalar mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde
tartışmasız nitelikte olmalıdır. Hatalı bir hesaplama,
tartışmalı bir ceza işleminin uzlaşma konusu yapılması
doğru bir yaklaşım değildir. Böyle bir davranışın hukuki
tabanını oluşturmak mümkün değildir.
Veysi Seviğ
Referans/01.05.2009 |
